नेपालमा डिजिटल वालेटहरूको दुरुपयोगद्वारा क्रिप्टोकरेन्सी कारोबार गर्दै नेपाली मुद्रा विदेशी बजारमा पठाउने कार्य तीव्र भइरहेको छ। यसप्रकारका गतिविधिहरूमा संलग्न विशाल घलेले इसेवा, खल्ति, र आइएमई पे जस्ता डिजिटल वालेटहरूलाई आफ्नो मुख्य माध्यम बनाएको खुलेको छ। यस्तो अवस्थामा नियमनकारी निकाय भने मुकदर्शक बनेर बसेका छन्।
डिजिटल वालेटमार्फत दैनिक लाखौंको कारोबार
हाम्रो अनुसन्धानबाट विशाल घलेले मोबाइल नम्बर ९७०६३१८२७४ प्रयोग गरी डिजिटल वालेटमार्फत करोडौं रुपैयाँ बराबरको अवैध कारोबार गरेका छन्। उनले बाइनान्सजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय क्रिप्टो प्लेटफर्ममा दैनिक लाखौं रुपैयाँको कारोबार गर्ने गरेको देखिएको छ। बिहीबारमात्र उनले १२,००० USDT बिक्री गरेको पाइएको छ, जसको मूल्य नेपाली रुपैयाँमा झन्डै १७,४०,००० पर्छ। यस्तो प्रकारको गतिविधिले नेपालको विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा गम्भीर असर पारिरहेको छ। तर नियमनकारी निकाय भने यो समस्यालाई हल गर्न चुपचाप बसेका छन्।
इसेवाका दुई खाता र क्रिप्टो कारोबार
अनुसन्धानबाट पुष्टि भएको छ कि घलेले इसेवामा ९८२६०७५२३६ र ९७०६३१८२७४ दुई वटा मोबाइल नम्बर प्रयोग गरी खाता खोलेका थिए। ती खातामध्ये पहिलो नम्बरको खाता हाल रोक्का गरिएको छ भने दोस्रो नम्बरको खातामार्फत उनले अझै धमाधम क्रिप्टोकरेन्सी कारोबार गरिरहेका छन्। घलेले एउटै व्यक्तिको केवाईसी (KYC) प्रयोग गरी कसरी दुईवटा खाता खोल्न सफल भए भन्ने विषयमा इसेवाको प्रणालीप्रति गम्भीर शंका उठेको छ।
यो घटनाले इसेवाको केवाईसी प्रक्रियामा रहेको त्रुटिलाई उजागर गरेको छ। एउटै व्यक्तिले दुईवटा खाता खोल्न सफल हुनु र तिनै खातामार्फत करोडौंको अवैध कारोबार हुनुले इसेवाले आफ्नो सुरक्षा प्रणालीलाई कडाइका साथ कार्यान्वयन गर्न नसकेको देखाउँछ। नियमनकारी निकायहरूले पनि यस्ता डिजिटल वालेटहरूको गतिविधिलाई निगरानी गर्न असफल भएको स्पष्ट देखिएको छ।
नियमनकारी निकायको मौनता
डिजिटल वालेटहरूको प्रयोग गरेर भएको यस प्रकारको अवैध कारोबारले नेपालको वित्तीय प्रणालीमा दीर्घकालीन संकट ल्याउन सक्छ। यी प्लेटफर्महरूको नियमन र निगरानी गर्नुपर्ने जिम्मेवारी भएका निकायहरू आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्न असफल देखिएका छन्। यसको कारणले घलेजस्ता व्यक्तिहरूले सजिलै डिजिटल माध्यमबाट अवैध कारोबार गर्न सफल भएका छन्। नियमनकारी निकायहरू यस्तो गम्भीर आर्थिक जोखिमप्रति बेखबरजस्तै देखिनुले यस्ता घटनाहरू थप बढ्ने खतरा देखिएको छ।
कानूनी सजायको सम्भावना
विशाल घलेको गतिविधि मनी लन्डरिङ र विदेशी मुद्रा अपचलन अन्तर्गत कानूनी रूपमा दण्डनीय हो। सम्पत्ति शुद्धिकरण ऐन र राष्ट्र बैंक निर्देशिकाको उल्लंघन गर्ने यस्ता गतिविधिका लागि ५ देखि १० वर्षसम्मको जेल सजाय र कारोबार रकमको दोब्बर जरिवाना हुन सक्छ। यस्तै, डिजिटल वालेटहरूमा भएको सम्पत्ति रोक्का गरी थप छानबिन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। तर नियमनकारी निकायहरूले अहिलेसम्म यस्ता कदम चाल्न नसक्नुले उनीहरूको भूमिकामा गम्भीर प्रश्न खडा गरेको छ।
डिजिटल वालेट सेवा प्रदायकहरूको जिम्मेवारी
डिजिटल वालेट सेवा प्रदायकहरूको कमजोर सुरक्षा व्यवस्थापनले यस्ता घटनाहरूलाई थप सहज बनाएको छ। नियमनकारी निकाय र सेवा प्रदायकहरू दुवैको उदासीनताका कारण आर्थिक सुरक्षामा जोखिम बढ्दै गएको छ। यदि यस्ता गतिविधिहरूलाई तुरुन्तै रोक्न सकिएन भने नेपालको वित्तीय स्थायित्वलाई गम्भीर संकट आउने निश्चित छ।
नियमनकारी निकायहरूले यस्ता घटनाहरू रोक्नका लागि तुरुन्त कदम चाल्नुपर्छ। डिजिटल वालेटहरूको निगरानी कडा गर्न, सेवा प्रदायकहरूलाई थप जिम्मेवार बनाउन, र अवैध गतिविधिमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई कानूनी कठघरामा उभ्याउन आवश्यक छ। तर हालसम्म यी निकायहरू मुकदर्शक बनेर बसेका छन्, जसले देशको आर्थिक सुरक्षालाई थप संकटमा धकेल्ने खतरा बढाएको छ।
यदि नियमनकारी निकायहरूले आफ्नो भूमिकामा सुधार नगर्ने हो भने, यस्ता घटनाहरूले दीर्घकालीन रूपमा देशको आर्थिक प्रणालीलाई कमजोर बनाउनेछन्। यसर्थ, यो समस्यालाई सम्बोधन गर्न सरकार र सम्बन्धित निकायहरूले अब विलम्ब गर्न सक्दैनन्।